Thiếu máu não thoáng qua có nguy hiểm?

Thiếu máu não thoáng qua (TMNTQ) xảy ra do sự ngừng tạm thời việc cung cấp máu lên não. TMNTQ thực chất là cơn tai biến mạch máu não hồi phục nhanh. Việc phòng ngừa TMNTQ và nhận biết sớm các triệu chứng của đột quỵ là hết sức quan trọng và cần thiết.

1. Thiếu máu não thoáng qua là gì và nguyên nhân gây nên?

TMNTQ là tình trạng lưu lượng máu lên não giảm nên không cung cấp đủ oxy và dưỡng chất cần thiết cho một số vùng của não. Cơn TMNTQ thường xảy ra đột ngột trong khoảng thời gian ngắn do sự lưu thông của máu trong động mạch bị giảm.

Vì động mạch bị hẹp, bị co thắt hoặc bị tắc nghẽn do một cục máu đông từ tim hay một mảng vữa xơ từ động mạch lớn lưu thông đến một mạch máu nhỏ ở não. Những trường hợp tắc nghẽn này rất dễ xảy ra vì hệ thống mạch máu não phần lớn là mạch máu tận, rất nhỏ và dễ bị tổn thương.

Có nhiều yếu tố dẫn đến TMNTQ đó là do: 

• Di truyền (những người có cha mẹ bị bệnh tim mạch dễ bị cơn TMNTQ). 
• Người trên 55 tuổi. 
• Ở nam cơn TMNTQ gặp nhiều hơn nữ. 
• Ngoài ra người béo phì, người mắc tiểu đường, huyết áp cao, bệnh van tim, suy tim, cholesterol máu cao, hút thuốc lá, sử dụng ma túy… cũng là những đối tượng nguy cơ cao mắc TMNTQ

2. Biểu hiện của thiếu máu não thoáng qua

Mỗi vùng của não được nuôi dưỡng bằng một mạch máu riêng, nếu các mạch máu này bị hẹp hoặc bị bít tắc, làm giảm sự tưới máu cho phần não mà mạch máu chi phối sẽ gây rối loạn chức năng của vùng não đó.

TMNTQ xuất hiện khá phổ biến, nhưng không phải ai cũng ý thức được mức độ nghiêm trọng của tình trạng này. Dấu hiệu của cơn TMNTQ xuất hiện đột ngột khi bệnh nhân đang sinh hoạt bình thường như: bất tỉnh, nhức đầu, yếu nhẹ hoặc liệt nửa người, một mắt hoặc cả hai mắt bỗng không nhìn thấy, tự nhiên mất thăng bằng, chóng mặt, đi hay đứng không vững…

Các dấu hiệu trên chỉ kéo dài khoảng 1-10 phút, hiếm khi kéo dài quá 1 giờ. Khi triệu chứng kéo dài quá 1 giờ được xem như bệnh nhân bị tai biến mạch máu não, khi đó não đã bị tổn thương vĩnh viễn.

Mỗi phần của não chi phối một bộ phận của cơ thể: về vận động, cảm giác, về ngôn ngữ, về 6 giác quan… Vì vậy khi một vùng não bị tổn thương sẽ xuất hiện triệu chứng:

• Vùng vận động của não bị tổn thương thì bệnh nhân bị liệt.
• Vùng ngôn ngữ bị tổn thương khiến người bệnh nói ngọng hoặc không nói được nữa…
• Ngoài ra cơ thể sẽ gặp phải những triệu chứng khác như yếu, liệt tay chân, méo miệng, khó nói, nói đớ, tê nửa người, choáng váng, hoa mắt, chóng mặt…
• Bệnh nhân giảm khả năng tập trung, các trục trặc về trí nhớ cho đến những triệu chứng nghiêm trọng như rối loạn nhận biết, mất trí nhớ kiểu Alzheimer…

Trong một vài trường hợp, cơn TMNTQ diễn biến từ từ, một số lại tiến triển rất nhanh. Tai biến mạch máu não thường dài hơn cơn TMNTQ, phản ánh tình trạng tổn thương vĩnh viễn và rất nặng.

3. Xử trí thế nào?

Mặc dù cơn TMNTQ thường chỉ kéo dài vài phút, sau đó sẽ hết nhưng tình trạng này nên được đánh giá như một cấp cứu khẩn cấp về tai biến mạch máu não để cố gắng ngăn ngừa sự tái phát. Lúc này bệnh nhân cần:

• Nghỉ ngơi, nằm trên mặt phẳng sao cho máu đến não dễ dàng nhất.
• Không nên hoạt động mạnh
• Hãy gọi cấp cứu hay chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để khám, làm các xét nghiệm để loại trừ tai biến mạch máu não và điều trị khẩn cấp.

Lưu ý, không được cho người bệnh bị TMNTQ dùng các loại thuốc như chống đông máu, hạ huyết áp nhanh chóng… Bệnh nhân cần được thăm khám cẩn thận và chỉ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, vì nếu tự ý dùng thuốc rất có thể sẽ làm cho bệnh trầm trọng hơn.

4. Lời khuyên của thầy thuốc

Để phòng ngừa TMNTQ và tránh tái phát:

• Cần có chiến lược phòng bệnh cho mình ngay từ sớm.
• Nên có chế độ dinh dưỡng giàu vitamin, nhiều chất xơ, giảm mỡ, đường, muối…
• Nên ăn nhiều rau xanh, quả tươi, hạn chế uống các chất kích thích như rượu, bia, cà phê. Tuyệt đối không nên hút thuốc lá.
• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ như: điều trị tốt tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, loạn nhịp tim…
• Tập luyện thể dục thể thao hằng ngày.

V.Medical Channel theo ThS. Hà Hùng BV Lão Khoa TW